Topmusici lijden meer onder prestatieangst dan topsporters #139
In Frontiers in Psychology verscheen één jaar geleden een editorial over muziek prestatieangst (MPA). Deze blog vat de belangrijkste resultaten samen en is grotendeels gebaseerd op het review-artikel van Herman & Clark (2023)1. Eerder schreef NL sportpsycholoog ook al over de veeleisende omgeving en mentale gezondheid van artiesten (lees hier).
Door: NL sportpsycholoog Ad Vos
Prestatie-eisen voor (top)musici
Een instrument leren bespelen volgens professionele normen is veeleisend. Je hebt vaardigheid, toewijding en discipline nodig; je moet het instrument beheersen, de muziek die je speelt interpreteren, je zenuwen beheersen en vooral vrij zijn om jezelf te uiten. Deze prestatie-eisen leiden ertoe dat MPA zich kan manifesteren in fysiologische, cognitieve, emotionele en gedragsmatige ‘symptomen’ die een negatieve invloed kunnen hebben op de musicus en/of prestatie.
MPA wordt algemeen beschouwd als een beroepsrisico en musici gebruiken coping-strategieën om ermee om te gaan. Prevalentiecijfers geven echter aan dat deze coping strategieën niet werken en onbekend is hoe musici met MPA effectief ondersteunt kunnen worden.
Welk mechanisme verklaart muziek prestatieangst (MPA)?
MPA is te conceptualiseren als een adaptieve reactie op een unieke samenstelling van eisen en stressoren. MPA wordt geassocieerd met en voorspeld door intrinsieke factoren, zoals angstgevoelens, laag zelfbeeld, vatbaarheid voor schuld en schaamte en een onaangepaste cognitieve stijl die wordt gekenmerkt door piekeren, angst en (zelf)evaluatie. In de literatuur worden deze eigenschappen (impliciet) gezien als individuele tekortkomingen en niet als beïnvloedt door de omgeving.
Onderzoek toont echter aan dat muzikanten op weg naar een professionele carrière angst ervaren door:
- buitensporige eisen van ouders, of leraren;
- het beheersen van de gevolgen van vroege specialisatie;
- slopende oefenschema’s;
- sociaal isolement;
- psychologische problemen;
- druk;
- neuromusculaire en musculoskeletale overbelasting;
- en onregelmatige slaap- en werkschema’s.
Als MPA eerder als een maatschappelijk dan als een individueel fenomeen wordt beschouwd, beginnen veel kenmerken die met MPA geassocieerd worden minder op toevallige, intrinsieke tekortkomingen te lijken en meer op natuurlijke zelfs voorspelbare aanpassingen aan jaren van intensieve muzikale ontwikkeling. Daarbij staat de training in competitieve en (be)oordelende omgevingen centraal. Onderzoekers stellen dat het juist uitzonderlijk is om een klassieke muzikant te zijn en niet een perfectionist of neuroticus te zijn met angst voor negatieve evaluaties. Dit vanwege de educatieve en professionele cultuur waarin muzikanten vaak hun vormingsjaren doorbrengen.
*** DRIEDAAGSE OPLEIDING 2025 ***
speciaal voor docenten, PT´ers, fysio´s, trainers en leefstijlcoaches
Complete toolbox MENTALE VAARDIGHEDEN volgens Drie Batterijen® methode
Driedaagse opleiding: za 03 mei, 10 mei en 24 mei 2025 – DOORN
BEKIJK VIDEO [HIER] VAN OUD-DEELNEMERS
Klik HIER voor meer info over het BOEK, de opleiding & licentie!
Muziek prestatieangst MPA paradigma verschuiving
Voorgesteld wordt de medische connotatie van MPA als concept te vervangen door een functionele reactie op tegenslag. Daarbij wordt tegenslag het kruispunt tussen het beheersen van de eisen van prestatiesituaties onder hoge druk, een competitieve en onzekere professionele omgeving en persoonlijkheidskenmerken. Het erkennen van deze bredere context lijkt van cruciaal belang om te begrijpen hoe MPA zich ontwikkelt en in stand houdt. Niet als een individuele tekortkoming, maar als een functioneel antwoord op een zeer uitdagende onderwijs- en prestatieomgeving.
Hoewel het uitvoeren van een concert van Mozart niet hetzelfde is als het tegenkomen van een hongerige tijger, zijn er veel rationele redenen waarom artiesten het optreden op een bepaald niveau als bedreigend ervaren. De kwetsbaarheid en blootstelling die inherent zijn aan prestaties, evenals het vertrouwen op de positieve mening van anderen (bv collega’s, critici en publiek) vormen een reële en praktische bedreiging, waardoor angst een bedreiging wordt.
Muziekeducatie gewenst
Gezien het belang van het omgaan met MPA bij het opbouwen en behouden van een succesvolle carrière als uitvoerend musicus, zou je denken dat dit core business is voor muziekscholen en conservatoria. Echter weinig instellingen hebben empirisch geëvalueerde interventies in hun curricula geïntegreerd. Het aanleren van effectieve coping is geen onderdeel van muzikale training. Muziekeducatie speelt echter een cruciale rol in de vorming van percepties en overtuigingen rond optredens, en is daarom een vormende plek voor de ontwikkeling van een problematische, of constructieve benadering van MPA.
Waar anders dan in het muziekonderwijs kan een her-conceptualisering van MPA en de integratie van effectieve coping-strategieën slagen? Muzikale training moet als standaardpraktijk psycho-educatie bevatten over de fysieke en psychologische eisen van optreden (inclusief het begrijpen van de ingebouwde stressreactie van het lichaam) en training van effectieve en empirisch gevalideerde oefen- en prestatiestrategieën. Ook het overbrengen van een goed begrip van MPA op studenten en de vaardigheden om ermee om te gaan, is van cruciaal belang om de volgende generatie muzikanten voor te bereiden op een gezond en gelukkig optreden.
Topmusici versus topsporters
Uit onderzoek blijkt dat het beheersen van MPA een “constante strijd is, zelfs voor de meest getalenteerde muzikanten en artiesten”. Blijkbaar vormt MPA een uitdaging die alle topmusici moeten aangaan. Daarom is het opmerkelijk dat musici vaak worden vergeleken met atleten in termen van de psychofysische eisen benodigd voor topprestaties, maar geen specialistische training of ondersteuning ontvangen die routinematig aan atleten wordt aangeboden.
Oplaadtip NL sportpsycholoog
Met het opladen van de batterijen van (top)musici weten de sportpsychologen van NL sportpsycholoog wel raad. Zij helpen musici graag met het opladen van hun batterijen Denkkracht, Gevoelskracht en Lichaamskracht, om daarmee optimaal te kunnen presteren.
Ben jij een artiest en wil je beter leren omgaan met MPA? Voor advies op maat neem je contact op met een sportpsycholoog bij jou in de buurt . Boost your batteries! Of ga direct zelf aan de slag met twee andere aanraders:
- BOEK: Bestel het boek Mindboxing– Het gevecht tussen je oren, geschreven door NL sportpsycholoog Jan Sleijfer. En ga zelfstandig aan de slag met de Drie Batterijen® methode.
- PODCAST: Beluister de inspirerende podcasts van NLsportpsycholoog. Ook te beluisteren via de reguliere platforms als Spotify, Apple Podcast en Youtube.
[1] Herman, R. & Clark, T. (2023). It’s not a virus! Reconceptualizing and de-pathologizing music performance anxiety. Frontiers in Psychollogy 14:1194873. doi:10.3389/fpsyg.2023.1194873.
