Stoïcijns denken voor topsporters #23

Mentale kracht en het behalen van doelen lijkt iets van de laatste tijd. Niets is minder waar. Het Stoïcisme, een eeuwenoude filosofische stroming, beschrijft reeds drie centrale onderdelen om het maximale uit je leven te halen: perceptie, actie en wilskracht. Lees hoe het Stoïcijns denken uiterst leerzaam is voor de hedendaagse topsporter.

Door NL sportpsycholoog Yannick Balk

Mijn favoriete quote van Epictetus, een Stoïcijns filosoof uit de 1e eeuw na Chr. geeft al aan waarom:

“Happiness and freedom begin with a clear understanding of one principle: Some things are within our control, and some things are not.”

Stoïcijns denken: 2000 jaar oude mentale training

Het voert te ver om het hele gedachtegoed van de Stoïcijnen, inclusief Stoïcijns denken, volledig uit te leggen. Maar hierbij een klein stukje mentale training van 2000 jaar geleden, achtereenvolgens: perceptie,  actie en wilskracht.

Perceptie

Perceptie, ook wel waarneming, betreft onze vaardigheid om situaties objectief te bekijken, zonder emoties. Situaties dus zien voor wat ze zijn. Objectief naar een situatie kunnen kijken helpt om meer lichaams-, gevoels- of denkkracht te hebben voor belangrijke zaken. Zo kan het zijn dat een pistoolschutter 3 keer op rij een matig schot afvuurt. Hij denkt: ‘De volgende moet goed zijn!’. Maar het volgende schot is een op zichzelf staand schot en staat in feite los van de voorgaande 3 schoten. Door geen emotionele waarde aan dit aankomende (4^e) schot te hechten blijft de waarneming, en daarmee de focus, gericht op de taak.

Actie

Actie is de vaardigheid om je in zetten voor dat wat zinvol is en vooral binnen je controle. Dit is waar Epictetus op doelt in zijn uitspraak aan het begin van deze blog. Je druk maken om randzaken of dingen waar je geen invloed op hebt kost vaak enorm veel energie. Stel jezelf twee vragen: Is het antwoord op één van deze vragen ‘nee’, richt je energie dan op belangrijkere en/of meer controleerbare zaken. Is het antwoord twee keer ‘ja’, zet je actie dan door.

• Is waar ik me druk om maak belangrijk?
• Heb ik controle over datgene waar ik me druk om maak?

Wilskracht

Tot slot is wilskracht de vaardigheid om door te zetten en te geloven dat verandering mogelijk is. Oftewel: doorzettingsvermogen. Hard werken, toegewijd zijn en volharden zijn belangrijke fundamenten voor het waarmaken van dromen.

Een sportvoorbeeld van Stoïcijns denken

Stel je de volgende situatie voor: je hebt een fout gemaakt in de slotfase van een belangrijke wedstrijd. De tegenstander scoorde dankzij jouw fout, door jouw actie verliest het team. Begrijpelijkerwijs ben je erg verdrietig. Volgens de Stoïcijnen zorgt het maken van de fout niet direct voor verdriet, maar ontstaat de emotie verdriet alleen wanneer we denken dat het maken van een fout iets slechts is. Het veranderen van het denken over het maken van een fout zal de daar aan gekoppelde emotie, en dus gemoedsrust, veranderen. Wanneer je het maken van een fout ziet als een kans om te leren en beter te worden, zal dit niet leiden tot verdriet maar eerder tot hoop (om je verder te ontwikkelen) of kalmte. Dit voorbeeld laat zien hoe gedachten en emoties elkaar sterk kunnen beïnvloeden.

Verander je denkhouding

Het veranderen van een dergelijke gedachtegang is erg moeilijk. Veel inzichten en inspiratie haal ik uit het boek Stoïcijnse levenskunst van Miriam van Reijen. In haar boek legt Van Reijen helder uit dat emoties te vergelijken zijn met lichamelijke pijn of klachten. Als je last hebt van lage rugklachten kan het zijn dat een arts vaststelt dat dit komt door een verkeerde houding. Het stellen van deze diagnose neemt helaas de rugpijn niet weg, die is er immers nog steeds. Dit valt of staat met het veranderen van de houding. Dit moet je zelf doen en kost oefening en tijd. Iemand als een fysiotherapeut kan dit proces begeleiden.

Hetzelfde geldt voor gedachten: als je gelooft in bepaalde gedachten die je belemmeren of ‘pijn doen’, dan zal je deze ‘verkeerde denkhouding’ moeten veranderen. Net als een arts of fysiotherapeut bij lichamelijke klachten hulp kan bieden, kan een sportpsycholoog deze belemmerde gedachten helpen identificeren en hulp bieden bij het omvormen van je denkhouding. Alleen is dit mogelijk nog moeilijker dan het veranderen van een verkeerde lichaamshouding!

Oplaadtip NL sportpsycholoog

Elke blog eindigt met een oplaadtip. Uiteraard komt de tip dit keer voort uit het gedachtegoed van de Stoïcijnen: gemoedsrust. Deze gemoedsrust wordt ook wel ‘onverstoorbaarheid’ genoemd. Dat betekent overigens niet dat een Stoïcijn ongevoelig is, wat een veelgehoorde misvatting is. Dankzij gemoedsrust staat iemand juist méér open voor het ervaren van positieve emoties als ook voor de emoties van anderen. Vanuit gemoedsrust het maximale uit het leven halen, in welk domein dan ook, is dat niet wat elke sporter, artiest, werknemer of scholier zou willen?

Een NL sportpsycholoog helpt je graag bij dit proces. Doe alvast online de gratis Drie Batterijen® test of installeer de Drie Batterijen® app op je telefoon (Android of iPhone). Met volle batterijen is je kans van slagen immers het grootst!