Mentale gezondheid van artiesten is dodelijk #19

In de muziek- en danswereld is het slecht gesteld met de mentale gezondheid. Bijna de helft van alle muzikanten, zangers en dansers gaat gebukt onder psychische klachten. Van relatief onschuldige plankenkoorts en faalangst, tot serieuze symptomen van depressie en suïcide. Teveel artiesten zien drank, drugs of medicatie als dé manier om de spanning het hoofd te bieden. De verwoeste levens van wereldberoemde artiesten als dj Avicii en rockster Amy Winehouse, komen (te) laat in beeld. Maar ook dichter bij huis, hier in Nederland, krijgt de mentale gezondheid van artiesten (in opleiding) weinig aandacht. De slechte mentale gezondheid van artiesten is dodelijk voor een langdurige carrière en hun persoonlijk levensgeluk. Tijd om te leren van prestatie- en sportpsychologen.

Door NL sportpsycholoog Jan Sleijfer

Mentale gezondheid: de artiest als topsporter

Van sporters is bekend dat zij flink pijn moeten lijden om de top te halen. Fysiek en mentaal. Iedereen kent de beelden van wielrenners die afzien, boksers die klappen krijgen of het blessureleed van talentvolle wedstrijdsporters. Minder bekend is dat achter de ‘glamour and glitter’ van een concert of voorstelling ook veel leed schuil gaat. De artiestenwereld is mentaal harder dan topsport. Met de mentale gezondheid is het bij artiesten slecht gesteld!

De prestatiedruk is bijvoorbeeld vaak nog hoger dan in de sportwereld. Enerzijds heb je de jonge Nederlandse talenten op een dansacademie of conservatorium. De concurrentie is hier moordend. Er is maar plaats voor een enkeling. Zowel bij de audities als bij de elite vervolgtrajecten. Afwijzingen zijn keihard en worden zelden voorzien van opbouwende feedback of een stukje persoonlijke nazorg.

Daarbij maken slechts weinig topsporters zoveel trainingsuren per week als musici. Zo’n 30 uur per week op je instrument oefenen, is eerder regel dan uitzondering. Vooral uren van achtereen repeteren zonder coach. Dit is niet alleen fysiek, maar vooral mentaal enorm zwaar. Zeker het alleen oefenen op een kamertje maakt eenzaamheid troef.

Bètablokkers om beter te presteren

Anderzijds heb je de artiesten die het al gemaakt hebben. Zijn staan in de schijnwerpers. Hun publiek verwacht topprestaties. Wat er ook gebeurt, de ‘show must go on!’. Dit levert continue stress op. En daarmee een van de redenen waarom het gebruik van bètablokkers onder orkestleden al jarenlang de normaalste zaak van de wereld is. Het middel verlaagt onder andere de hartslag en de bloeddruk. De bijwerkingen als duizeligheid, maagdarmklachten en vermoeidheid neemt een gespannen artiest op de koop toe.

Het artiestenleven eist sowieso z’n tol. Iets wat op jonge leeftijd vanuit passie en creativiteit begon, verandert voor een gevierde artiest veelal gewoon in werk. Een zware baan die men probeert te combineren met een privéleven. Lastig wanneer je na afloop van een voorstelling, vaak laat in de avond of nacht, thuiskomt en de slaap niet kunt vatten. Samen met het vele reizen verdwijnt het plezier, neemt vermoeidheid toe en komt de relatie onder druk te staan. Ondanks grote successen is dit leven voor velen psychisch niet vol te houden.

‘Nederlandse topartiest Maite Hontelé hangt haar trompet aan de wilgen.’

Illustratief voor mentale gezondheid is het verhaal van de Nederlandse trompettiste Maite Hontelé. Nadat zij afstudeert aan het Rotterdamse conservatorium, groeit ze uit tot wereldster in Zuid Amerika. Eind 2018 is Maite een burn-out nabij en brengt met moeite haar laatste album Cuba Linda uit. Kort daarna beëindigt zij op 39-jarige leeftijd haar muzikale carrière. Ontheemd keert ze terug naar Nederland en hangt haar trompet aan de wilgen.

André versus Yuri: verschillend beeld van artiest en sporter

Voor zanger André Hazes sr. werden de biertjes in de kleedkamer klaargezet, ter voorbereiding op een stadionconcert. Vrij normaal voor artiesten. Maar wanneer Olympisch turner Yuri van Gelder de nodige alcohol drinkt, wordt hij naar huis gestuurd. Hoezo? Beiden hebben last van spanning en worden geacht optimaal te presteren. Het verschil is niettemin duidelijk te verklaren.

Seks, drugs en rock-’n-roll, hoort bij het artiestenleven. Artiesten vertonen nu eenmaal een levensstijl dat wordt gekenmerkt door overmatig drugs- en alcoholgebruik. Persoonlijke ellende is een goede bron voor inspiratie. Of is dit allemaal onzin? Daarentegen wordt van topsporters verwacht dat zij goed voor hun lichaam en geest zorgen. Het gebruik van doping is verboden en keuren we vingergebarend af.

Deze beeldvorming maakt dat de mentale gezondheid van artiesten meer onder druk staat dan bij topsporters. Binnen de topsport is de afgelopen jaren het taboe doorbroken om een sportpsycholoog te bezoeken. Ook bonden en talentacademies onderkennen het belang van aanvullende mentale ondersteuning. In de wereld van muziek, dans en zang – ook wel performance arts genoemd – worden hierin nu voorzichtig de eerste stapjes gezet. Ook bij NL sportpsycholoog kloppen gelukkig steeds meer ‘presteerders in de kunst’ op de deur. Met de beproefde Drie Batterijen® methode slaan we bij deze doelgroep letterlijk en figuurlijk de juiste toon aan.

‘Oefen niet harder, maar vooral slimmer’.

Slimmer oefenen door deliberate practice

Het adagium van NL sportpsycholoog luidt: ‘Train niet harder, maar vooral slimmer’. Dit geldt in de sport, maar zeker in de artiestenwereld. Lang werd in de sport de 10.000 uur regel gehanteerd. Kort gezegd kwam het erop neer dat je minimaal 10 jaar lang 20 uur per week trainingsarbeid nodig had om de top te halen.

Het idee van ‘veel uren maken’ is achterhaald in de sport. Net als de noodzaak om 24/7 focus te hebben. Maar dit wetenschappelijk inzicht is nog niet echt doorgedrongen tot de wereld van zang, dans en muziek. Het spreekt voor zich dat de top bereiken tijd en aandacht vereist. Echter, het gaat meer om kwaliteit dan om kwantiteit. Dit wordt ‘deliberate practice’ genoemd. Oftewel, bewust en weloverwogen oefenen.

Oplaadtip NL sportpsycholoog voor artiesten

Een praktische oplaadtip voor artiesten is derhalve om bijvoorbeeld de oefentijd te verkorten en op te knippen in blokjes. In plaats van een of meer uren achter elkaar stug ‘doorharken’, oefen maximaal 20 minuten met mini-doeltjes. Pak vervolgens 5 minuten pauze en reflecteer daarna op je geleverde werk. Indien er geen coach aanwezig is, kun je beeld of geluid opnemen met je telefoon. Herhaal dit blokje een aantal keer. Minder trainen, zonder je hierover schuldig te voelen én beter presteren. Wie wil dat nou niet?

Ben jij een artiest (in opleiding) bezoek ook als niet-sporter een NL sportpsycholoog bij jou in de buurt. Installeer alvast de Drie Batterijen® app (Android of iPhone) of doe nu eerst gratis, anoniem en vrijblijvend de Drie Batterijen®-test.