Geluid… de onbekende prestatieverbeteraar #36

Kennis over de invloed van geluid op de motorische beweging in de sport neemt toe. Toegepast onderzoek gebruikt kunstmatig akoestisch geproduceerde geluidsinformatie, en real time feedback, om sportprestaties te verbeteren. Een interessante vraag daarbij is welke rol geluid speelt bij de natuurlijke beweging. Dat creëert de vervolgvraag of het waarnemen van kunstmatige geluidsinformatie kan bijdragen aan een betere prestatie?

Door NL sportpsycholoog Ad Vos

Geluid: basketbal, volleybal, tennis en hordelopen

De rol van natuurlijke geluiden in de koppeling tussen waarneming en actie is van belang bij de uitvoering van beweging, actie-anticipatie en motorisch leren. Onderzoek wijst uit dat de koppeling van geluid en motoriek, door intensieve training, een effect heeft op de interne motorstimulatie. Daardoor zijn sporters in staat om de geluiden die ontstaan bij natuurlijke beweging, te gebruiken voor verbetering van de uitvoering van de beweging. Bovendien stelt geluid sporters in staat om te anticiperen op de beweging van de tegenstander.

Zo schatten ervaren basketballers, op basis van het geluid van de beweging van de tegenstander, hun bewegingsintentie in. Het geluid van de door de tegenstander geslagen tennisbal draagt bij aan het inschatten van de locatie waar de bal de grond gaat raken. Hetzelfde principe geldt ook voor de smash bij volleybal. Door het geluid van de smash is een volleyballer beter in staat de baan van de bal te voorspellen. Zelfs beter dan met alleen visuele informatie.

Veelzeggend, zo dadelijk meer daarover, is het onderzoek dat het waarnemen van geluid maskeert. Daardoor neemt de precisie van de beweging bij het terugslaan van de tennisbal af in reactie op de service van de tegenstander. Bij onderzoek onder hordelopers leidde maskering van waargenomen geluid van de beweging tot een afname van de kwaliteit ervan. Daardoor werd de loopsnelheid negatief beïnvloed.

Sonificatie: zwemmen, roeien, golf, autorace en wielrennen

Sonificatie is het omzetten van niet-auditieve data in geluid, met als doel om sneller en beter patronen en tendensen te ontdekken in de te analyseren data. Zo is het mogelijk om data van beweging om te zetten in psycho-akoestische audio signalen (volume, toonhoogte, frequentie etc.). Daarmee wordt het mogelijk om biomechanische informatie te gebruiken die normaliter niet beschikbaar zou zijn. Deze informatie gebruikt men om planning, uitvoering en controle van de beweging te verbeteren.

Een ander voorbeeld komt uit het zwemmen. Bij borstcrawl-zwemmers koppelden onderzoekers de signalen van hydrodynamische druk van de insteek van de hand in het water aan de toonhoogte van geluid. Daardoor kon de zwemsnelheid worden gehandhaafd en verbeterde de bewegingsstabiliteit. Het principe van toonhoogte werd real time ingezet om bij roeiers het slagritme te synchroniseren. Daardoor kon de snelheid en de versnelling van de boot worden geoptimaliseerd.

Bij golfers werd het geluidspatroon ingezet om de slagbeweging bij het putten te verbeteren. Van een golf-pro werd de slagbeweging (dynamiek en tempo) omgezet in geluid. Dat geluidspatroon gebruikte men om de ideale slag bij een beginnend golfer aan te leren. Het bleek dat het geluid leidde tot een verbetering van de prestatie, maar dit positief effect na 2 weken niet meer aanwezig was. Blijkbaar werden beginners afhankelijk van het geluid en verwaarloosde zij daardoor de intrinsieke proprioceptieve feedback.

Bij autocoureurs werd in een simulator geluid via een koptelefoon aangeboden met als doel optimaal gebruikt te maken van de balans tussen laterale G-kracht en maximale druk van de raceauto op het wegdek. De meer ervaren coureurs dachten dat het de prestatie kon verbeteren. Daarentegen leidde het geluid beginnende coureurs juist af. Veelbelovend is het gebruik van sonificatie bij wielrenners om op een ergometer de ideale traptechniek na te bootsen.

“Steek je linkerduim in je linkeroor…”

De geluidbalans opgemaakt

De (sport)wetenschap is immer op zoek naar methoden om de prestatie van sporters te verbeteren. Geen wetenschapper en sportpsycholoog zal ontkennen dat de relatie tussen geluid en sportprestatie van belang is. Bovendien is het een goede ontwikkeling dat, naast visuele informatie, auditieve informatie een plaats krijgt in onderzoek. Sonificatie van geluid om de sportprestatie te verbeteren is een uitdagende onderneming, maar lijkt anno 2020 de pioniersfase nog niet te zijn ontstegen.

Het meest opvallende aan de onderzoeksliteratuur is dat, bij het maskeren van onder natuurlijke sportomstandigheden aangeleerde verwerking en anticipatie op geluidssignalen, de prestatie afneemt. Dat lijkt aan te tonen dat trainen onder omstandigheden die de wedstrijdsituatie zo goed mogelijk nabootsen, dus met het openstellen van alle zintuigen, nog steeds dé de meest effectieve manier is om de sportprestatie te verbeteren.

Oplaadtip NL sportpsycholoog

Gebruik maken van geluid als signaal voor actie-anticipatie heeft alles te maken met het richten van de aandacht. Mindfulness is bij uitstek een techniek waarmee een sporter leert  om de aandacht ‘van nature’ beter te richten. Voor elke sport gelden specifieke geluidssignalen (‘cues’) waar de sporter de aandacht op kan richten. Een NL sportpsycholoog helpt je graag bij het richten van de aandacht op de geluidssignalen die kunnen bijdragen aan een betere sportprestatie. Of volg als professional zelf in het najaar de nieuwe mentale trainerscursus!

Tenslotte een eenvoudige luister oefening. Steek je linker duim in het linkeroor en je rechter duim in je rechter oor. En druk met afwisselende kracht op je gehoorgang. Wat neem je waar? Enig idee wat je hoort? Kan het de spierspanning van je (onder)armen zijn? Test gratis je prestatieniveau met onze test of installeer gratis de app.