Gedachten de baas: ombuigen of accepteren #4

Negatieve gedachten zijn in zekere mate voor iedereen herkenbaar, zowel voor de topsporter als voor de amateur. Toch heerst er een algemene misvatting dat degenen die topprestaties leveren géén negatieve gedachten ervaren en daardoor ‘mentaal sterk’ zijn. Onzin! Kiki Bertens is een sprekend voorbeeld: zij is al jaren open over haar neiging om van nature het glas halfleeg te zien. Afgelopen week klom ze dankzij haar zege op het WTA-toernooi in Madrid naar de vierde plaats op de wereldranglijst. Nog nooit stond een Nederlandse tennisster zo hoog.

Door NL sportpsycholoog Maryline Lapaire

Je denkbatterij

Dat je negatieve gedachten hebt over jezelf of je eigen kunde, betekent dus nog niet dat je iets niet kunt. Feit is wel dat alles wat je aandacht geeft groeit. Hoe meer aandacht je besteed aan negatief denken, hoe sneller je denkbatterij leeg raakt. Daarom is het belangrijk om te kunnen omgaan met je negatieve gedachten en worden er hier twee mogelijkheden aangedragen. 

Laten we een kijkje nemen in het hoofd van de negatieve denker, vlak na het moment dat hij een foutje heeft gemaakt in een belangrijke wedstrijd:
“Dit gaat ‘m niet worden.”
“Ik kan dit echt niet.”
“Ja hoor, lekker bezig weer! Wat slecht!”

Gedachten hebben invloed op ons gevoel

Gedachten hebben invloed op ons gevoel. Grote kans dat de denker in het voorbeeld zich gefrustreerd voelt, en bang is om dezelfde fout nog eens te maken. Deze emoties hebben invloed op het gedrag, en het gedrag heeft invloed op de prestatie. De sporter die een negatieve gedachte aandacht geeft, er daadwerkelijk in gaat geloven, hierdoor gefrustreerd raakt of bang is om dezelfde fout te maken, zit niet meer lekker in de wedstrijd. Hij zal een steekpass niet meer geven, maar kiezen voor een veilige optie. Of hij zal zich bewust focussen op hóe hij een beweging moet uitvoeren, wat voor topsporters dikwijls averechts werkt.

Oplaadtip nr. 1 “gedachten ombuigen”

Je kunt je negatieve gedachten (ruim!) voorafgaand aan het prestatiemoment onderzoeken, door na te gaan of ze feitelijk wel kloppen. Reken er alvast maar op dat het antwoord bijna altijd nee is. Doorgaans zijn negatieve gedachten een extreme versie van een gedachte waar een kern van waarheid in zit. Door echt eens kritisch te kijken naar je negatieve gedachten, kun je zien of je ze daarmee kunt ontkrachten en minder belangrijk kunt maken. Je geeft de gedachte daarmee een andere plaats: het is geen absolute waarheid, het is maar een gedachte die bij je opkomt. Bij deze manier is daarna het doel om helpende denkpatronen aan te leren. Je gaat op zoek naar een andere gedachte, die de plaats van innemen van je oude, negatieve, niet-helpende gedachte. Op zoek naar een gedachte die dichter bij de waarheid ligt. De nieuwe, minder negatieve, helpende gedachte zorgt voor een ander gevoel, bijvoorbeeld minder angst, minder boosheid, en dus ook voor ander (prestatie)gedrag.

Zelfspraak

Om jezelf hieraan te helpen herinneren tijdens het prestatiemoment, kan het nuttig zijn om je nieuwe gedachten samen te vatten in een paar woorden. We noemen dat positieve zelfspraak. Kort, krachtig, met een reminder naar iets dat jou helpt. Bijvoorbeeld:
Negatieve gedachte = “Ik kan het niet!”
Dichter bij de waarheid = “Ik vind het lastig, maar dat geeft niet. Ik doe mijn best en dat is goed.”
Positieve zelfspraak = “Ga ervoor!”  /  “Gewoon doorgaan!”  /  “Strijden!”

Oplaadtip nr. 2 “gedachten accepteren”

Een andere manier gaat niet zo zeer over het vervangen van negatieve gedachten, maar om het accepteren ervan. Dat er een negatieve gedachte bij je opkomt, wil nog niet zeggen dat deze waar is en aandacht nodig heeft. De aanwezigheid van negatieve gedachten, hoeft niet te betekenen dat je slecht zult gaan presteren. Dus ondanks dat ze er zijn, kan je prestatie optimaal zijn!

De topsporters die optimaal presteren, hebben voldoende kennis én kunde en laten zich niet beïnvloeden door negatieve gedachten. Hiervoor geldt: oefening baart kunst. Net als je fysieke fitheid, je techniek en je tactiek moet je dit trainen om er beter in te worden. Voor de één is het makkelijker dan voor de ander, maar voor iedereen is er vooruitgang te boeken.

Optimisme is soms een waanidee, maar pessimisme is altíjd een waanidee. – Alan Cohen

Oplaadtip van NL sportpsycholoog

Voor beide oplaadtips om om te gaan met negatieve gedachten valt wat te zeggen. Zoals vaak bij het aanleren van mentale vaardigheden geldt: zoek uit wat bij jou past en waarvan jij idee hebt dat het voor jou werkt. Hoe meer je erin gelooft dat datgene jou gaat helpen in je prestatie, hoe groter de kans dat dat ook daadwerkelijk zo is. Een NL sportpsycholoog bij jou in de buurt helpt je graag verder.