Hoe om te gaan met vooroordelen over korfbal? #88

Korfbal visie vanuit een sociaalpsychologisch perspectief

Door NL sportpsycholoog: Ad Vos

Vooroordelen kunnen ons denken en inschattingsvermogen in de weg zitten. En dat is de reden dat de korfbalsport wordt ondergewaardeerd. Vooroordelen zijn attitudes en in deze blog is dat een evaluatie van  korfbal. Een attitude bestaat uit drie componenten, te weten:

• een affectieve, gevoelsmatige reactie op het attitude object (korfbal);
• een cognitieve component (opvattingen en gedachten over korfbal);
• een gedragscomponent, onze neiging tot handelen ten opzichte van korfbal.

Stereotypering (cognitieve component) is een generalisatie over een groep mensen waarin vrijwel alle leden van die groep identieke kenmerken toebedeeld krijgen, ongeacht de werkelijke variatie tussen de leden. De gedragscomponent kan leiden tot discriminatie.

Korfbal slachtoffer van de evolutie?

Het menselijk brein is ontwikkeld om te categoriseren. Bijvoorbeeld door de korfbalsport op grond van bepaalde eigenschappen in een eigen categorie onder te brengen. Dat categoriseren gebeurt al bij pasgeborenen. Maar het is de ervaring die daaraan betekenis verleend. Sluit je ogen en haal het beeld van een korfballer voor de geest. Zou je dat aan een grote groep ‘niet korfballers’ vragen, dan ontstaat (waarschijnlijk) een stereotiep beeld. Een stereotiep beeld kan positief of negatief zijn en wanneer eenmaal gevormd, zijn ze bestand tegen verandering op basis van nieuwe informatie. Sprake is van ‘belief perserverance’, het vasthouden aan conclusies, zelfs als die later onjuist blijken. Het lijkt ondoenlijk om vooroordelen te elimineren.

Het vooroordeel over korfbal moet men zéker niet bevorderen. Dat betekent, voorkomen dat korfballers ten prooi vallen aan zelfbevestiging, door het gedrag te laten afhangen van hun verwachting. Dus als iemand de korfbalsport op een specifieke negatieve manier typeert en de korfballer daar geen weerwoord op heeft, dan bevestigt dit dat beeld bij de ‘niet korfballer’. Het afgegeven signaal is dat mencinstemt met de typologie. En met een beetje pech gaat de korfballer daar zelf ook in geloven. Ook speelt hierbij normatief conformisme een rol. Als enige korfballer in een groep van ‘niet korfballers’, zal de korfballer niet snel een weerwoord geven. Ook de korfballer heeft immers de neiging aan te sluiten bij de mening van de groep om aan de verwachting van de groep te voldoen en geaccepteerd te worden.

“Korfbal is leuker dan voetbal…

vanwege het gemengd douchen na afloop” 

Vooroordelen korfbal elimineren

De affectieve component heeft betrekking op de korfballers zelf en op de kenmerken van de korfbalsport. Niet-korfballers’ zien korfbal als een oer-Hollandse sport die gendergemengd is en beoefend door witte mensen, met een oververtegenwoordiging uit het onderwijs. Dat de spelers slechts in één vak tegelijkertijd actief zijn, soms met (te) passief aanvalsspel, komt het imago van de korfbalsport niet ten goede. Dus ondanks het afschaffen van het middenvak en de introductie van de schotklok, waardoor korfbal als kijksport veel aantrekkelijker is geworden, blijft het negatief affectief vooroordeel in stand.

Een attitude ordent en verwerkt relevante informatie op een wijze die aansluit bij bestaande ideeën over het attitude-object (korfbal). Het gevolg is dat de informatie die meer aandacht krijgt vaker opgehaald en daardoor beter herinnerd. Zelfs door het verschaffen van correcte informatie is het lastig stereotypen te weerleggen. Dus beweren dat korfbal veel uithoudingsvermogen en atletisch vermogen vergt, zien ‘niet korfballers’ als uitzondering die de regel bevestigt. Om een stereotype te veranderen gaat het om hoe je de ontkrachtende informatie  presenteert. Als men ‘niet korfballers’ bombardeert met voorbeelden die inconsistent zijn met hun stereotype, dan zijn zij wellicht geneigd hun opvattingen bij te stellen.

Mogelijk dat door het uitzenden van wedstrijden op televisie niet korfballers hun attitude over korfbal bijstellen. Dan moeten zij natuurlijk wel kijken. Eenzelfde effect kan optreden door het streamen van wedstrijden waardoor in potentie meer ‘niet korfballers’ worden bereikt. Ongetwijfeld speelt bij het oordelen over korfbal ook gender-stereotypering een rol. Dat maakt de kracht van korfbal zoals deze wordt gezien door korfballers (een gemengde sport, positieve stereotypering), onaantrekkelijk voor zij die korfbal negatief stereotyperen. Stereotiepe opvattingen kunnen leiden tot discriminatie (gedrag). Dat gaat bij korfbal gelukkig niet verder dan grapjes over gemengd douchen en een korfballer die door de mand is gevallen (Neerlands Hoop in bange dagen: Freek en Bram). Gelukkig met minder impact dan de grappen over ‘Buckler lul’ van Joep van het Hek.

Durf in de spiegel te kijken… word MINDBOXER!

Bestel het handboek voor persoonlijke groei en gezondheid: 76 tips, oefeningen en filmpjes!

De oplossing ligt in gedrag

Het zal de lezer duidelijk zijn dat het lastig is de affectieve en cognitieve component van de attitude van ‘niet korfballers’ te veranderen. De truck is ‘niet korfballers’ aan het korfbal te krijgen om aan den lijve te laten ervaren wat korfbal inhoudt. De contact hypothese veronderstelt dat vooroordelen afnemen als er sprake is van gelijkwaardig contact tussen groepen met gelijke status en hetzelfde doel. Het mechanisme achter attitudeverandering is cognitieve dissonantie. Dat is de onbehaaglijkheid (dissonantie) die we ervaren wanneer twee cognities (overtuigingen, attitudes) botsen, of als ons gedrag in strijd is met het beeld dat we van onszelf hebben. Om deze dissonantie te reduceren kunnen we ons gedrag:

1.  veranderen zodat deze  weer in overeenstemming is met de ideeën die we over onszelf hebben,
2.  rechtvaardigen door één van onze opvattingen te veranderen, en
3. rechtvaardigen door nieuwe opvattingen (cognities) te ontwikkelen.

Door deelname aan het korfbalspel ervaart een ‘niet korfballer’ met een negatieve attitude voor korfbal cognitieve dissonantie. Immers hij/zij gedraagt zich op een manier die niet in overeenstemming is met zijn/ haar attitude. Vervolgens treedt zelfrechtvaardiging (cognitie) op om het zelfbeeld te beschermen en wordt korfbal als meer aantrekkelijk ervaren. Daarmee verandert de affectieve component van de attitude in positieve zin. In mijn jeugd was het gebruikelijk dat de plaatselijke voetbalclub, toen met Danny Blind in de gelederen, tegen mijn korfbalteam voetbalde en korfbalde. Dat korfballers veelal beter zijn in voetballen dan voetballers in korfbal, zal vast invloed hebben gehad op de positieve attitudeverandering van onze voetballende dorpsgenoten.

Inspelen op nauwelijks gevormde attitudes

De theorie van gepland gedrag geeft inzicht in de factoren die het lidmaatschap van een korfbalvereniging voorspellen. Dat model voorspelt dat gedrag wordt bepaald door het gedragsvoornemen (intentie). De gedragsintentie wordt bepaald door de attitude, de subjectieve normen en de ingeschatte controle over het gedrag. Mooi is dat de belangrijkste doelgroep voor ledenwinst wars is van attitudes. Ik doel op de groepen 3 en 4 van de basisschool. Door het (structureel) verzorgen van korfbaltrainingen aan deze kinderen, wordt een positieve (affectieve) attitude voor korfbal ontwikkeld. Dat vergroot de kans dat deze kinderen lid worden van een korfbalvereniging.

De theorie van gepland gedrag vraagt ook aandacht voor twee andere factoren. De factor ‘ervaren gedragscontrole’ betekent het gemak waarmee het kind denkt het gedrag te kunnen vertonen. Daarvoor is het van belang dat trainers voldoende competent zijn om de kinderen die ultieme korfbalervaring te bieden. De ‘subjectieve norm’ is het meest lastig te beïnvloeden. Het betreft de opvattingen van het kind hoe belangrijke anderen tegen het gedrag in kwestie aankijken. Ouders zijn een belangrijk rolmodel voor kinderen en zij hebben grote invloed op hoe kinderen subjectieve normen ervaren. Echter, als ouders zien dat competentie trainers hun kinderen laten genieten van de korfbalsport, dan keren zelfs negatieve subjectieve normen ten goede. Tenslotte de vraag wie in staat is de kinderen van de korfbalsport te laten genieten? Laat dat nu de doelgroep zijn waarnaar wordt verwezen in het vooroordeel over korfbal: zij met affiniteit in het onderwijs!

Oplaadtip NL sportpsycholoog

Als NL sportpsycholoog maken we jou bewust van gewoontepatronen en beperkende gedachten. Vooroordelen afbreken bijvoorbeeld, maar vooral ook oplaadtips in kaart brengen waarmee jij leert te ´scoren tussen je oren´.  Denk je dat je hier hulp bij kunt gebruiken? Aarzel dan niet om contact met een NL sportpsycholoog te zoeken! Je kunt ook eerst de Drie Batterijen® App downloaden en/of het boek bestellen via de webshop.